การทำผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ

การทำผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ

ผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ เป็นเอกลักษณ์ที่โดดเด่นของอำเภอหนองนาคำ สุดยอดสินค้าทางวัฒนธรรมที่ทำให้บุคคลทั่วไปรู้จักอำเภอหนองนาคำ ได้แก่ กลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติบ้านหนองนาคำ หมู่ที่ 1 เป็นแหล่งเรียนรู้และศูนย์ฝึกอบรมวิชาชีพ ประจำอำเภอ ทอผ้าฝ้ายที่มีลวดลายสวยงามซึ่งเกิดจากฝีมือการทอที่ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นมีคุณลักษณะเฉพาะมีคุณสมบัติที่โดดเด่น คือ สีที่ได้จากธรรมชาติ ได้สีสวย เย็นตา ไม่ฉูดฉาด และรักษาสิ่งแวดล้อม เพราะสามารถละลายน้ำได้ง่าย อำเภอหนองนาคำจึงนำมาเป็นเอกลักษณ์ในการจัดงานประจำปีในชื่อ เทศกาล “งมปลาน้ำแดง แงงผ้าฝ้าย ไหว้พระพุทธนาคำ”

จากการสอบถามนางบุญทิพย์ บุตรโพธิ์ศรี ประธานกลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติ บ้านหนองนาคำ หมู่ที่ 1 บ้านเลขที่ 12 ตำบลบ้านโคก อำเภอหนองนาคำ จังหวัดขอนแก่น โทรศัพท์บ้าน 0-4321-7012 มือถือ 08-6862-1926

ขั้นตอนการทำผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ

1. การสับเปลือกไม้เป็นชิ้นเล็กห่อด้วยผ้า

2. นำห่อเปลือกไม้ลงต้มในน้ำตามความเหมาะสมกับวัสดุประมาณ 2 ชั่วโมง

3. ก่อนย้อมต้องล้างไขมันจากเส้นฝ้ายด้วยผงซักฟอกหรือสบู่

4. ย้อมเส้นฝ้ายน้ำหนัก 1 กิโลกรัมต่อน้ำ 4 ลิตร ประมาณ 30 นาที

5. กลับฝ้ายไปมาเพื่อให้สีสม่ำเสมอ

6. ผึ่งฝ้ายที่ย้อมแล้วไว้ให้เย็น ล้างด้วยน้ำสะอาด แล้วนำไปตากให้แห้งในที่ร่ม

7. นำฝ้ายที่แห้งแล้วไปกรอใส่หลอด

8. ดันด้ายเป็นเส้นยืน (เครือหูก) ทำลวดลายตามต้องการ

9. นำไปสืบใส่ฟืมและทอออกเป็นฝืน

ข้อมูลสินค้าจาก http://fainakham.lnwshop.com/article/การทำผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ

การทอผ้าด้วยมือ

    การทอผ้าด้วยมือเป็นกระบวนการที่ค่อนข้างยุ่งยากและซับซ้อน ซึ่งเริ่มจากการ “ อิ้ว” การเข็นฝ้าย การค้น การสืบ และการทอ ตามลำดับ โดยเฉพาะการทอลวดลาย ซึ่งยากที่จะอธิบายให้เห็นภาพชัดเจน โดยสามารถศึกษาดูงานจากแหล่งเรียนรู้ ณ กลุ่มทอผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ บ้านหนองนาคำ หมู่ที่ 1 ตั้งอยู่ที่ ศูนย์วัฒนธรรมสายใยชุมชนและส่งเสริมอาชีพอำเภอหนองนาคำ จังหวัดขอนแก่น

     จากการสอบถามนางบุญทิพย์ บุตรโพธิ์ศรีประธานกลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติ บ้านหนองนาคำ หมู่ที่ 1 บ้านเลขที่ 12 ตำบลบ้านโคก อำเภอหนองนาคำ จังหวัดขอนแก่น โทรศัพท์บ้าน 0-4321-7012 มือถือ 08-6862-1926 กล่าวว่า ผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ สุดยอดสินค้าทางวัฒนธรรมที่ทำให้บุคคลทั่วไปรู้จักอำเภอหนองนาคำ ผ้าฝ้ายมีลวดลายสวยงามเกิดจากฝีมือการทอที่ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น มีคุณลักษณะเฉพาะมีคุณสมบัติที่โดดเด่น คือ สีที่ได้จากธรรมชาติ ได้สีสวย เย็นตา ไม่ฉูดฉาด และรักษาสิ่งแวดล้อม เพราะสามารถละลายน้ำได้ง่าย กลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติบ้านหนองนาคำ หมู่ที่ 1 เป็นแหล่งเรียนรู้และศูนย์ฝึกอบรมวิชาชีพ ประจำอำเภอ อำเภอหนองนาคำจึงนำมาเป็นเอกลักษณ์ในการจัดงานประจำปีในชื่อ เทศกาล “งมปลาน้ำแดง แงงผ้าฝ้าย ไหว้พระพุทธนาคำ”

การทอผ้าด้วยมือโดยสังเขปได้ดังนี้

     ขั้นตอนที่ 1  นำเปียที่มีปอยฝ้ายพันอยู่ ไปเรียงตามลำดับสีของฝ้ายเส้นยืนตามลวดลายที่จะทอโดยนำมาเรียงครั้งละประมาณ 40 หลอด จะได้ฝ้ายเส้นยืนครั้งละ 40 เส้น แล้วนำแต่ละเส้นไปคล้องกับหลักเฝือ เพื่อไม่ให้เส้นฝ้ายพันกัน และขึ้นเฟือขอต่อไป

     ขั้นตอนที่ 2  นำฝ้ายเส้นพุ่งมาขึ้นหลักเฝือหรือทำเส้นยืน ซึ่งหลักเฝือจะทำหน้าที่สำหรับเรียงฝ้ายเส้นยืนตามความยาวที่ต้องการ และทำการสลับเส้นยืนสำหรับใช้กับตะกอ เส้นขึ้น เส้นลงด้านล่างของเฟือขอเมื่อสิ้นสุดการเรียงเส้นฝ้าย จะนำแต่ละเส้นมาม้วนเพื่อให้เกิดลักษณะของการสลับเส้นสำหรับการทอยกเป็นเส้นขึ้นเส้นลง ที่ด้านล่างขวาของหลักเฝือ เราเรียกกันว่า “การค้นหูก”
ขั้นตอนที่ 3  นำกลุ่มฝ้ายเส้นยืนจากหลักเฝือมาทำการ “สืบ” คือการที่นำฝ้ายเส้นที่ได้จากการขึ้นเฟือขอมัดติดกับเขาฟืมเพื่อที่จะได้นำไปขึ้นกี่และทำการทอหูก

     ขั้นตอนที่ 4  หากทอลายเดิมที่เคยทอมา ก็จะนำฝ้ายเส้นยืนใหม่มาต่อกับเศษผ้าฝ้ายหรือเชิงชายที่ตัดมาจากการทอครั้งก่อน ที่เรียกว่า “เครือ” คือ เมื่อทอผ้าเสร็จแล้ว ช่างทอจะตัดผ้าที่ทอแล้วออกจากกี่ โดยคงเหลือเศษผ้าฝ้ายหรือเชิงชายจากการทอให้ติดอยู่กับตะกอและฟืม เพื่อเป็นต้นแบบของลาย หากจะมีการทอลายนั้นในครั้งต่อไป เพื่อให้การสืบต่อลายทำได้ง่ายขึ้น เพราะถ้าไม่เก็บไว้การเริ่มต้นขึ้นลายใหม่จะมีความยากลำบากมาก ดังนั้น ช่างทอจึงต้องเก็บลายไว้ทุกเครือ เนื่องจากเส้นยืนมีความยาวมาก ก่อนทอหรือเมื่อทอไปได้สักระยะหนึ่ง เส้นยืนอาจจะพันกันได้ ดังนั้นจึงต้องคอยคลี่จัดเส้นยืนออกเพื่อไม่ให้พันกัน

     ขั้นตอนที่ 5  หลังจากการสืบลายแล้ว สามารถเริ่มกระบวนการทอได้ โดยการเหยียบไม้เหยียบเพื่อยกเขาฟืมขึ้นลง แล้วพุ่งกระสวยสอดเข้าไปในช่องว่าง ระหว่างเส้นยืน ให้เส้นพุ่ง ๆ ไปขัดกับเส้นยืนและใช้ฟืมดันให้เส้นพุ่งอัดเรียงกันแน่น แล้วใช้เท้าเหยียบไม้เหยียบให้ตะกอให้เส้นยืนสลับขึ้นลง และพุ่งกระสวยกลับไปกลับมาขัดกับเส้นยืน หลังจากที่พุ่งเส้นพุ่งไปมาและใช้ฟืมดันให้เส้นพุ่งแน่นหลาย ๆ ครั้ง ก็จะได้ผ้าทอเป็นผืน

ข้อมูลสินค้าจาก http://fainakham.lnwshop.com/article/การทอผ้าด้วยมือ

การฟอกไขมันทำผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ

การฟอกไขมันทำผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ

ผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ สุดยอดสินค้าทางวัฒนธรรมที่ทำให้บุคคลทั่วไปรู้จักอำเภอหนองนาคำ ผ้าฝ้ายมีลวดลายสวยงามเกิดจากฝีมือการทอที่ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น มีคุณลักษณะเฉพาะมีคุณสมบัติที่โดดเด่น คือ สีที่ได้จากธรรมชาติ ได้สีสวย เย็นตา ไม่ฉูดฉาด และรักษาสิ่งแวดล้อม เพราะสามารถละลายน้ำได้ง่าย จากการสอบถามนางบุญทิพย์ บุตรโพธิ์ศรี ประธานกลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติ บ้านหนองนาคำ หมู่ที่ 1 บ้านเลขที่ 12 ตำบลบ้านโคก อำเภอหนองนาคำ จังหวัดขอนแก่น โทรศัพท์บ้าน 0-4321-7012 มือถือ 08-6862-1926 กล่าวว่า กลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติบ้านหนองนาคำ หมู่ที่ 1 เป็นแหล่งเรียนรู้และศูนย์ฝึกอบรมวิชาชีพ ประจำอำเภอ อำเภอหนองนาคำจึงนำมาเป็นเอกลักษณ์ในการจัดงานประจำปีในชื่อ เทศกาล “งมปลาน้ำแดง แงงผ้าฝ้าย ไหว้พระพุทธนาคำ”

ขั้นตอนการฟอกไขมันทำผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ

การฟอกไขมันฝ้าย ก่อนย้อมต้องล้างไขมันจากเส้นฝ้ายด้วยผงซักฟอกหรือสบู่ เพื่อแยกไขมันออกจากฝ้าย ในอัตราส่วน น้ำ 20 ลิตร ต่อ ผงซักฟอกหรือสบู่ 4 ช้อนแกงครึ่ง ต่อฝ้าย 1 กิโลกรัม ต้มนาน30 นาที ถึง 1 ชั่วโมง ในขณะต้มให้หมั่นกลับฝ้ายบ่อย ๆ เมื่อครบกำหนดเวลาแล้วยกฝ้ายขึ้นล้างน้ำ ประมาณ 2-4 น้ำ จนสะอาด และบิดแล้วนำไปย้อมในสีธรรมชาติ

หมายเหตุการต้มทำให้เส้นฝ้ายสีขาวนวลและสวย กลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติบ้านหนองนาคำ จะใช้กรรมวิธีการต้มกรณีเป็นฝ้ายเข็น สำหรับฝ้ายสำเร็จจากโรงงานจะต้มมาแล้ว ดังนั้น จะล้างด้วยน้ำให้สะอาดเพียงเท่านั้น และบิดแล้วนำไปย้อมในสีธรรมชาติได้เลย

ข้อมูลสินค้าจาก http://fainakham.lnwshop.com/article/การฟอกไขมันทำผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ

การสกัดสีหรือแยกสีจากวัสดุย้อม

การสกัดสีหรือแยกสีจากวัสดุย้อม

ผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ สุดยอดสินค้าทางวัฒนธรรมที่ทำให้บุคคลทั่วไปรู้จักอำเภอหนองนาคำ ผ้าฝ้ายมีลวดลายสวยงามเกิดจากฝีมือการทอที่ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น มีคุณลักษณะเฉพาะมีคุณสมบัติที่โดดเด่น คือ สีที่ได้จากธรรมชาติ ได้สีสวย เย็นตา ไม่ฉูดฉาด และรักษาสิ่งแวดล้อม เพราะสามารถละลายน้ำได้ง่าย จากการสอบถามนางบุญทิพย์ บุตรโพธิ์ศรี ประธานกลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติ บ้านหนองนาคำ หมู่ที่ 1 บ้านเลขที่ 12 ตำบลบ้านโคก อำเภอหนองนาคำ จังหวัดขอนแก่น โทรศัพท์บ้าน 0-4321-7012 มือถือ 08-6862-1926 กล่าวว่า กลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติบ้านหนองนาคำ หมู่ที่ 1 เป็นแหล่งเรียนรู้และศูนย์ฝึกอบรมวิชาชีพ ประจำอำเภอ อำเภอหนองนาคำจึงนำมาเป็นเอกลักษณ์ในการจัดงานประจำปีในชื่อ เทศกาล “งมปลาน้ำแดง แงงผ้าฝ้าย ไหว้พระพุทธนาคำ”

ขั้นตอนการสกัดสีหรือแยกสีจากวัสดุย้อม

ปัจจุบันแม้ว่าจะมีสีสังเคราะห์เกิดขึ้นมากมาย แต่ก็ได้เริ่มมีความนิยมกลับไปใช้สีธรรมชาติกันมากขึ้น แม้ว่าสีสังเคราะห์จะมีความสดสวยและคงทน แต่สีก็ฉูดฉาด ไม่เย็นตา สีธรรมชาติจะดูดติดสีเส้นไหมได้ดีที่สุด รองลงมาคือฝ้าย และไม่เหมาะที่จะใช้ย้อมเส้นใยสังเคราะห์ การย้อมสีธรรมชิตจะได้ผลดีเมื่อน้ำย้อมสามารถแทรกซึมเข้าไปในเส้นใยได้อย่างทั่วถึงและสม่ำเสมอ ดังนั้น จึงมีความจำเป็นต้องขจัดสิ่งเจือปนและสิ่งสกปรกที่ติดมากับเส้นใยออกเสียก่อน ซึ่งกระบวนการนี้เรียกว่า การเตรียมวัสดุก่อนการย้อมสีธรรมชาติที่เป็นเปลือกไม้ แก่น เนื้อไม้ หรือส่วนหนึ่งส่วนใดของพืช ควรจะนำวัสดุมาย่อยให้มีขนาดเล็กลง อาจใช้วิธีการเลื่อย สับ บด หรือทุบก็ได้ตามความเหมาะสมและสะดวก ทั้งนี้ นางบุญทิพย์ บุตรโพธิ์ศรี ประธานกลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติบ้านหนองนาคำ หมู่ที่ 1 แจ้งว่า ส่วนใหญ่กลุ่มนิยมการสกัดสีหรือแยกสีจากวัสดุย้อมโดยใช้เปลือกไม้ แก่นไม้และใบไม้ ส่วนต่าง ๆ ของพืชจะให้สีแตกต่างกัน เช่น ใบจากพืชเกือบทุกชนิดให้สีเขียวใกล้เคียงกัน สีจากแก่นของลำต้นส่วนมากจะให้สีเหลืองและสีน้ำตาล ดอกและผลส่วนมากจะให้สีตามสีของดอกและสีของผลที่มองเห็น และส่วนต่าง ๆ ของพืชที่ต่างชนิดกันอาจให้สีเหมือนกัน เช่น สีเหลืองอาจได้จากแก่นไม้จำพวกแก่นแกแล แก่นขนุน สีแดงได้จากแก่นฝาง ครั่ง ลูกคำแสด สีดำได้จาก ผลมะเกลือ สีเขียวได้จากใบสบู่เลือด ใบหูกวาง สีฟ้าจากดอกอัญชัญ เป็นต้น สีที่ได้จากดอกและใบจะมีความคงทนน้อยกว่าสีที่ได้จากแก่น รากและผล ซึ่งมีขั้นตอนและกรรมวิธี ดังนี้

1. เปลือกไม้

1.1 สับเปลือกไม้ให้เป็นชิ้นเล็ก ๆ

1.2 ใช้ผ้าขาวบางห่อเปลือกไม้ นำลงต้ม (เปลือกไม้ 1 กิโลกรัมต่อน้ำ 10 ลิตร) ต้มไฟอ่อน ใช้เวลา 3 ชั่วโมง

1.3 นำห่อเปลือกไม้ออกจากภาชนะต้ม ในขั้นตอนนี้อาจทิ้งน้ำสีสกัดไว้ 1 คืน หรือ 24 ชั่วโมง ก็ได้ ถ้าหากต้องการให้สีกินฝ้ายดีในขั้นตอนการย้อม

1.4 เตรียมฝ้ายเพื่อเข้าสู่ขั้นตอนการย้อมต่อไป

2. วัสดุจากแก่นไม้ สับแก่นไม้เป็นชิ้นเล็ก ๆ (แก่นไม้ 1 กิโลกรัมต่อน้ำ 10 ลิตร) ห่อด้วยผ้าขาวบาง นำห่อแก่นไม้ใส่หม้อต้มไฟอ่อน ใช้เวลา 3 ชั่วโมง นำห่อแก่นไม้ออกจากภาชนะต้ม เตรียมฝ้ายเพื่อเข้าสู่ขั้นตอนการย้อมต่อไป

3. วัสดุจากใบไม้ ให้ใช้ใบไม้สดมากกว่าน้ำหนักของฝ้าย ประมาณ 3-4 เท่า ต้มสกัดที่ไฟอ่อน นานประมาณ 1 ชั่วโมง นำห่อใบไม้ออกจากภาชนะต้ม เตรียมฝ้ายเพื่อเข้าสู่ขั้นตอนการย้อมต่อไป

ข้อมูลสินค้าจาก http://fainakham.lnwshop.com/article/การสกัดสีหรือแยกสีจากวัสดุย้อม

การย้อมฝ้ายสีธรรมชาติ

ผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติสุดยอดสินค้าทางวัฒนธรรมที่ทำให้บุคคลทั่วไปรู้จักอำเภอหนองนาคำผ้าฝ้ายมีลวดลายสวยงามเกิดจากฝีมือการทอที่ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นมีคุณลักษณะเฉพาะมีคุณสมบัติที่โดดเด่นคือสีที่ได้จากธรรมชาติได้สีสวยเย็นตาไม่ฉูดฉาดและรักษาสิ่งแวดล้อมเพราะสามารถละลายน้ำได้ง่ายจากการสอบถามนางบุญทิพย์บุตรโพธิ์ศรีประธานกลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติบ้านหนองนาคำหมู่ที่1 บ้านเลขที่12 ตำบลบ้านโคกอำเภอหนองนาคำจังหวัดขอนแก่นโทรศัพท์บ้าน0-4321-7012 มือถือ08-6862-1926 กล่าวว่ากลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติบ้านหนองนาคำหมู่ที่1 เป็นแหล่งเรียนรู้และศูนย์ฝึกอบรมวิชาชีพประจำอำเภออำเภอหนองนาคำจึงนำมาเป็นเอกลักษณ์ในการจัดงานประจำปีในชื่อเทศกาล “งมปลาน้ำแดงแงงผ้าฝ้ายไหว้พระพุทธนาคำ” ทั้งนี้นางบุญทิพย์บุตรโพธิ์ศรีประธานกลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติบ้านหนองนาคำหมู่ที่1 แจ้งว่าส่วนใหญ่กลุ่มนิยมการสกัดสีหรือแยกสีจากวัสดุย้อมโดยใช้เปลือกไม้แก่นไม้และใบไม้ซึ่งมีขั้นตอนและกรรมวิธีดังนี้

ขั้นตอนการย้อมสีธรรมชาติ

1. เตรียมน้ำสีที่สกัดสีเปลือกไม้หรือแก่นไม้หรือใบไม้เรียบร้อย

2. เตรียมฝ้ายฟอกไขมันและล้างน้ำให้สะอาดเพราะถ้าล้างไม่สะอาดสีจะด่าง

3. นำฝ้ายมัดเป็นปอยนำลงย้อมกับน้ำสีที่สกัดได้ปรุงด้วยเกลือแกงและจุนสีเพื่อให้สีเข้ากับน้ำได้ดีใช้ไฟอ่อนนานประมาณ1-2 ชั่วโมงกดทับให้เส้นฝ้ายจมอยู่ใต้น้ำตลอดถ้าหากฝ้ายไม่จมน้ำจะเป็นสีเข้มส่วนที่จมน้ำจะเป็นสีอ่อนขณะที่ต้มหมั่นกลับฝ้ายบ่อยๆเพื่อให้ติดสม่ำเสมอและป้องกันสีด่างจากนั้นจึงยกลงล้างน้ำให้สะอาดจนสีไม่ตกบิดพอแห้งขึ้นราวตากในที่ร่มรำไรให้แห้งและเตรียมเส้นฝ้ายเพื่อเข้าสู่กระบวนการทอผ้าต่อไป

ข้อมูลสินค้าจาก http://fainakham.lnwshop.com/article/การย้อมฝ้ายสีธรรมชาติ

การเอาเปลือกไม้ทำสีธรรมชาติ

การเอาเปลือกไม้ทำสีธรรมชาติ

     ผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ สุดยอดสินค้าทางวัฒนธรรมที่ทำให้บุคคลทั่วไปรู้จักอำเภอหนองนาคำ ผ้าฝ้ายมีลวดลายสวยงามเกิดจากฝีมือการทอที่ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น มีคุณลักษณะเฉพาะมีคุณสมบัติที่โดดเด่น คือ สีที่ได้จากธรรมชาติ ได้สีสวย เย็นตา ไม่ฉูดฉาด และรักษาสิ่งแวดล้อม เพราะสามารถละลายน้ำได้ง่าย จากการสอบถามนางบุญทิพย์ บุตรโพธิ์ศรี ประธานกลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติ บ้านหนองนาคำ หมู่ที่ 1 บ้านเลขที่ 12 ตำบลบ้านโคก อำเภอหนองนาคำ จังหวัดขอนแก่น โทรศัพท์บ้าน 0-4321-7012 มือถือ 08-6862-1926 กล่าวว่า กลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติบ้านหนองนาคำ หมู่ที่ 1 เป็นแหล่งเรียนรู้และศูนย์ฝึกอบรมวิชาชีพ ประจำอำเภอ อำเภอหนองนาคำจึงนำมาเป็นเอกลักษณ์ในการจัดงานประจำปีในชื่อ เทศกาล “งมปลาน้ำแดง แงงผ้าฝ้าย ไหว้พระพุทธนาคำ”

ขั้นตอนการเอาเปลือกไม้ทำสีธรรมชาติ

     พืชหลายชนิดที่ใช้ให้สีต่างกันขึ้นอยู่กับชนิดพืช ส่วนใหญ่ของสีที่กลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติบ้านหนองนาคำ นำมาย้อมผ้าได้มาจากส่วนแก่น เปลือกและใบ เช่น ต้นเพกา ต้นนางดำ ต้นมะม่วง ต้นบักเคง ต้นจาน ต้นงิ้วป่า ต้นสาบเสือ ใบยูคา ใบฝรั่ง และใบตะขบ ต้นไม้บางชนิดต้องใช้เวลานานกว่าจะเติบโตจนนำส่วนต่าง ๆ มาใช้ทำสีย้อมได้ ดังนั้น ปราชญ์ชาวบ้านต้องมีวิธีการเปลือกไม้ เพื่อป้องกันไม่ให้ต้นไม้ยืนต้นตาย

1. ควรเลือกต้นไม้ที่มีขนาดใหญ่อย่างน้อยวัดรอบต้นได้ 100 เซนติเมตร หรือขนาดใหญ่กว่ายิ่งดี ถ้าขนาดใหญ่ก็จะให้สีมากกว่าต้นเล็ก

2. ถากเอาเปลือกไม้โดยสลับและอย่าถากให้เข้าถึงแก่น เพราะต้นไม้อาจตายได้

3. การสมานแผลต้นไม้ เมื่อเอาเปลือกไม้แล้ว ต้องใช้โคลนปิดแผล โดยการมใช้ดินผสมกับน้ำป้ายรอยแผลที่ถากไว้ เพื่อหยุดยางไม้

4. เทคนิคการเอาเปลือกไม้ ไม่ว่าตอนเช้าหรือตอนบ่าย ให้เลือกฝั่งที่ไม่ถูกแดด เพราะเมื่อถากเปลือกไม้แล้วไม่ต้องการให้แผลถูกแดด ถ้าหากแผลถูกแดดต้นไม้อาจตายได้ กรณีจำเป็นต้องใช้โคลนปิดไว้ให้หนาที่สุดเพื่อไม่ให้แดดส่องทะลุถึงรอยแผลได้

ข้อมูลสินค้าจาก http://fainakham.lnwshop.com/article/การเอาเปลือกไม้ทำสีธรรมชาติ